Zapalenie ucha u dziecka to dolegliwość, która potrafi skutecznie uprzykrzyć życie maluchowi i jego rodzicom. Szczególnie wymagające jest ostre zapalenie ucha środkowego, które dotyka większość dzieci zanim ukończą 7 rok życia. Przyjmuje się, że objawy zapalenia ucha pojawiają się najczęściej u dzieci do 2 roku życia (szczyt zachorowań przypada pomiędzy 6 a 18 miesiącem życia). U starszych dzieci ryzyko zachorowania i częstość zachorowań maleje wraz z wiekiem. U kogo jeszcze może pojawić się zapalenie ucha? Czy najważniejszym jego objawem jest ból ucha? Czy zapalenie ucha dotyczyć może przewodu słuchowego? I jak leczyć zapalenie ucha środkowego? Krople do uszu? Syropy doustne?
Zapalenie ucha u dziecka to zwykle ostre zapalenie ucha środkowego obejmujące błonę bębenkową
Uszy stanowią nieodzowny element układu słuchu. Co do zasady ucho składa się z ucha zewnętrznego, ucha środkowego i ucha wewnętrznego. Ucho zewnętrzne składa się przede wszystkim z kanału słuchowego, który doprowadza fale dźwiękowe do ucha środkowego. Co prawda przewód słuchowy również jest narażony na stan zapalny, ale zapalenie ucha zewnętrznego jest zdecydowanie rzadsze niż zapalenie ucha środkowego. W uchu środkowym zlokalizowane są specjalne struktury ucha środkowego, takie jak kosteczki słuchowe. Znaleźć tam można także trąbkę słuchową. W jamie bębenkowej znajduje się także błona bębenkowa, która oddziela ucho środkowe (wnętrze ucha) od ucha zewnętrznego.
W sprzyjających temu warunkach (zwłaszcza w obecności zakażeń górnych dróg oddechowych) dochodzi do zmian o podłożu infekcyjnym i stanu zapalnego w obrębie uszu, które są następnie przyczyną uporczywych i nieprzyjemnych dolegliwości u dzieci.
Kiedy dochodzi do zapalenia ucha u dziecka? Jakie są przyczyny zapalenia ucha środkowego?
Ostre zapalenie ucha u dziecka jest szczególnie niebezpieczne w przypadku niemowlaków. Nie oznacza to jednak, że należy je bagatelizować u małych dzieci - wręcz przeciwnie. Wśród przyczyn zapalenia ucha środkowego wymienić należy przede wszystkim częste przeziębienia i infekcje górnych dróg oddechowych. U dziecka zapalenie ucha bardzo często pojawia się jako konsekwencja problemów z zaburzeniami odporności i chociażby choroby przeziębieniowej, itp. Wynika to po części z różnic w budowie anatomicznej jamy nosowej i trąbki słuchowej u dzieci i u dorosłych. Bliskość tych struktur u dzieci sprawia, że o zapaleniu ucha mówimy częściej właśnie w tej grupie wiekowej.
Zapalenie ucha u dziecka wywołać też mogą dysfunkcje trąbki słuchowej. Trąbka słuchowa łączy gardło z uchem środkowym i odpowiada za wyrównywanie ciśnienia w uszach. Za pomocą trąbki słuchowej powietrze przemieszcza się pomiędzy tymi strukturami, a wraz z nim ewentualne patogeny chorobotwórcze. Poza tym do zapalenia ucha zazwyczaj dochodzi także u dzieci, które mają określone predyspozycje genetyczne, zaburzenia immunologiczne czy też nieprawidłowości anatomiczne w obrębie struktur twarzoczaszki (czynniki genetyczne odgrywają wbrew pozorom dużą rolę w patogenezie choroby). Nie pomaga także bierne palenie tytoniu (dym tytoniowy) oraz skłonności alergiczne.
Ostre zapalenie ucha środkowego wywołują różne patogeny
Błonę śluzową ucha środkowego skolonizować mogą różne patogeny. Mogą to być zarówno wirusy, jak i bakterie chorobotwórcze. Jeśli mowa o etiologii bakteryjnej to wśród najczęstszych przyczyn zapalenia ucha środkowego wymienia się bakterie Streptococcus pneumoniae oraz Haemophilus influenzae. Z kolei mówiąc o etiologii wirusowej czynnikiem sprawczym są zwykle wirusy RSV, adenowirusy oraz wirusy grypy. Najczęściej jednak w obrębie jamy bębenkowej identyfikuje się zakażenia mieszane.
Objawy zapalenia ucha środkowego - jak rozpoznać zapalenie ucha?
Większość z nas utożsamia zapalenie ucha u dziecka z bólem ucha. Warto jednak mieć świadomość, że ból ucha co prawda towarzyszy większości przypadków zapalenia ucha, jednak w nawet 20% przypadków może on w ogóle nie wystąpić. Należy wówczas zwrócić uwagę na inne niepokojące objawy. Uważa się, że najmniejsze dzieci uwidaczniają przede wszystkim objawy ogólne, natomiast im starsze dziecko tym świadomiej opisuje objawy miejscowe, takie właśnie jak chociażby ból ucha.
Zapalenie ucha u dziecka dotyczy zwykle jednego ucha. U niektórych dzieci pojawia się upośledzenie słuchu w obrębie chorego ucha. Pogorszenie słuchu dotyka znacznej liczby dzieci dotkniętych tego typu dolegliwością. Objawem świadczącym o zapaleniu ucha środkowego jest także ropna wydzielina wydostająca się z przewodu słuchowego. Czasami może ona nawet świadczyć o uszkodzeniu błony bębenkowej, co wymaga pilnej interwencji lekarskiej. W przypadku bólu ucha dzieci (zwłaszcza małe) stają się bardziej płaczliwe i mogą pojawić się zaburzenia snu. Chorzy narzekają na uczucie pełności we wnętrzu ucha. Jako, że ucho środkowe łączy się z gardłem poprzez trąbkę słuchową pojawić się może również ból gardła i jamy ustnej. Typowym objawem są też szumy uszne, a także wystąpić może gorączka lub nudności i wymioty (zwłaszcza u niemowląt i małych dzieci).
Leczenie zapalenia ucha środkowego
W przypadku zapalenia ucha u dziecka wyznaje się zasadę, że w przypadku łagodnych dolegliwości warto zaczekać dobę z włączaniem poważniejszego leczenia. W sytuacji pojawienia się bólu ucha warto wypróbować zastosowanie leków przeciwbólowych doustnych. W aptekach dostępne są także krople do uszu o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym. Działanie przeciwbólowe mają chociażby syropy zawierające paracetamol. Podobnie działa ibuprofen - z tą jednak różnicą, że wykazuje dodatkowe działanie przeciwzapalne wobec stanu zapalnego.
U dzieci, które mają wysoką gorączkę również bezwzględnie należy podać leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe (paracetamol lub ibuprofen). W sytuacji nadkażenia bakteryjnego konieczna może być jednak antybiotykoterapia. Wizyta u lekarza i zastosowanie poważniejszego leczenia jakim jest antybiotyk konieczne jest także wówczas, gdy:
-
doszło do perforacji błony bębenkowej
-
pojawia się częste zapalenie ucha u dziecka (tzw. nawracające zapalenie ucha środkowego)
-
terapia objawowa po 24 godzinach nie przynosi oczekiwanych rezultatów
-
dziecko ma mniej niż pół roku lub mniej niż 2 lata i obustronne zapalenie uszu
-
występuje i utrzymuje się wysoka gorączka
-
pojawiły się nudności i wymioty.
Antybiotyk, jaki zwykle się stosuje to amoksycyklina. Mocny obrzęk z obfitą ilością wydzieliny czasami może podlegać nacięciu błony bębenkowej za sprawą lekarza specjalisty. Prawidłowo leczone zapalenie ucha zwykle jednak pozwala uniknąć tego typu sytuacji.
Zapalenie ucha u dziecka to także ryzyko powikłań
Każda choroba niesie ze sobą ryzyko powikłań. W przypadku zapalenia ucha najczęstszym powikłaniem jest czasami częściowy niedosłuch w uchu objętym chorobą. Niedosłuch ten jest częściowy i zwykle nie trwa dłużej niż kilka tygodni. Warto jednak mieć na uwadze ryzyko wystąpienia innych, takich jak:
-
powikłania wewnątrzczaszkowe (takie jak zapalenie opon mózgowo rdzeniowych, zakrzepowe zapalenie zatoki esowatej, ropnie mózgu - np. płata skroniowego, ropień nadtwardówkowy)
-
zapalenie wyrostka sutkowatego
-
porażenie nerwu twarzowego
-
zapalenie błędnika.
Zwiększone ryzyko powikłań dotyczy zwłaszcza młodszych dzieci i zwłaszcza wtedy, gdy zapalenia ucha pojawiają się dość często. Dlatego też po każdym epizodzie choroby wskazana byłaby kontrola wziernikowa u lekarza specjalisty z zakresu otolaryngologii.
Domowe sposoby na zapalenie ucha u dzieci
Ostre zapalenie ucha u dzieci to dolegliwość, z którą w niektórych sytuacjach można poradzić sobie również próbując domowych sposobów. Pomocne w tym mogą być ciepłe (nie gorące) okłady na uszy z wody lub rumianku. Pozwalają one odczuć dziecku ulgę w objawach, a przeciwzapalne właściwości rumianku łagodzą nieznacznie proces zapalny. Wśród innych metod wymienić należy także smarowanie skóry wokół uszu olejkiem kamforowym, który rozgrzewa ten obszar i pozwala częściowo ulżyć w dolegliwościach. Poza tym bezsprzecznie należy dbać o higienę uszu - regularne mycie i unikanie używania patyczków do uszu w głębi uszu. W aptekach dostępne są preparaty do higieny uszu, z których można korzystać profilaktycznie.
Ostre zapalenie ucha środkowego - o czym należy pamiętać w pierwszej kolejności?
Jeśli posiadasz małe dzieci bacznie obserwuj je w sytuacji, gdy zaczynają zachowywać się nietypowo. Pocieranie uchem o poduszkę, zwiększona płaczliwość i drażliwość, niepokój i problemy ze snem mogą (choć oczywiście nie muszą) być uzewnętrznieniem doskwierających dziecku dolegliwości ze strony ucha. Niemowlę nie jest w stanie przekazać Ci informacji o tym co go boli i co mu dolega. Dlatego też to od Ciebie zależy, czy otrzyma wymaganą pomoc i wsparcie czy nie. Zapalenie ucha środkowego często jest chorobą samoograniczającą się w ciągu 1-2 dni. Jeśli jednak objawy trwają dłużej i nie ustępują po włączeniu leczenia doraźnego koniecznie udaj się do lekarza.
O autorze
mgr farm. Mateusz Jabłoński
Absolwent Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego na kierunku farmacja. Od ponad 12 lat nieprzerwanie pracuje w aptece ogólnodostępnej. Od ponad 7 lat piastuje stanowiska kierownika apteki. W swojej pracy kieruje się przede wszystkim dobrem pacjenta, dlatego też stara się uzmysławiać pacjentom, jak ważna jest świadoma i przemyślana farmakoterapia.
Poza pracą w aptece współpracuje z kilkoma branżowymi serwisami farmaceutycznymi, m.in. mgr.farm, aptekarz.pl, receptura.pl, gdzie przygotowuje i publikuje artykuły o tematyce farmaceutycznej i prozdrowotnej.
W czasie wolnym ceni sobie możliwość przebywania z rodziną, a w wolnych chwilach grywa w squasha.
« wróć