Hemoroidy to coraz częściej występująca w społeczeństwie dolegliwość, wynikająca po części z trybu życia, jaki prowadzimy. Hemoroidy, nazywane też żylakami odbytu to dla wielu uciążliwa i wstydliwa choroba. Jak sobie z nią radzić? Na czym polega leczenie hemoroidów? Jakie są przyczyny powstawania hemoroidów? No i w końcu - jak zapobiegać hemoroidom? O tym wszystkim przeczytasz w tym artykule.
Hemoroidy, żylaki odbytu czy guzki krwawnicze? Co określamy mianem hemoroidów?
Trzymając się dokładnej nomenklatury w warunkach fizjologicznych mowa jest o guzkach krwawniczych. Guzki krwawnicze to zakończenia tętnic obecnych w dystalnych częściach odbytu. Tworzą one tzw. splot tętniczo-żylny, który znajduje się w okolicy odbytu, a dokładniej w końcowej części kanału odbytu. Zbudowane są z mięśniówki gładkiej, tkanki łącznej, a także z licznych naczyń krwionośnych. To właśnie obecność tych ostatnich odpowiada za niepokojący objaw choroby hemoroidalnej, jaką jest krwawienie z odbytu.
Guzki krwawnicze pełnią wbrew pozorom ważną funkcję w obrębie przewodu pokarmowego. Obecność guzków krwawniczych w obrębie szczeliny odbytu odpowiada m.in. za prawidłowe zamykanie kanału odbytu. Ma to ogromne znaczenie dla kontrolowania defekacji i gazów obecnych w jelitach.
Żylaki odbytu a choroba hemoroidalna
Obecne u każdego z nas guzki krwawnicze nie są objawem choroby. Problem pojawia się jednak, kiedy guzki krwawnicze (nazywane też żylakami odbytu) zaczynają nam przeszkadzać. W jaki sposób się to uwidacznia? Chociażby poprzez wypadanie hemoroidów podczas oddawania stolca. Mówimy wówczas o rozwoju choroby hemoroidalnej, która dotyczy guzków krwawniczych obecnych w kanale odbytu.
Jak wyglądają hemoroidy? W normalnych warunkach mówimy o niewielkich grudkach, które lekarz może wyczuć poprzez badanie odbytu w warunkach gabinetu lekarskiego. W momencie nasilenia objawów żylaków odbytu guzki krwawnicze ulegają powiększeniu. Powiększenie guzków krwawniczych wynika ze zwiększonej ilości krwi, która nagromadziła się w ich obrębie, a która w wyniku patologicznych zmian obejmujących naczynia krwionośne nie może naturalnie powrócić do krwioobiegu.
Rozpoznanie hemoroidów vs. inne choroby jelita grubego
Rozpoznania problemów z hemoroidami zwykle dokonuje lekarz proktolog w gabinecie lekarskim. Badanie per rectum polega na sprawdzeniu kanału odbytu ręcznie, a w przypadku poważniejszych problemów wymagane może być badanie endoskopowe. Pomocna może być również kolonoskopia, która pokazuje obraz całego jelita grubego. Stosuje się ją zwykle w celu różnicowania guzków krwawniczych od innych, dużo poważniejszych schorzeń jelita grubego. Takim jest z pewnością występowanie raka jelita grubego, który częściowo pokrywa się objawami z chorobą hemoroidalną. Hemoroidy należy też zawsze odróżnić od raka odbytu. Badanie per rectum może stanowić do tego pierwszy krok.
Objawy hemoroidów
Objawy choroby hemoroidalnej u większości osób są podobne, choć w zależności od stopnia zaawansowania schorzenia mogą być one bardziej lub mniej nasilone. W początkowej fazie choroby hemoroidalnej pojawia się zwykle świąd odbytu i uczucie dyskomfortu w jego okolicach. Świąd wynika przede wszystkim z niedokładnego zamknięcia szczeliny odbytu przez guzki krwawnicze, co powoduje wydostawanie się na zewnątrz odbytu niewielkich ilości drażniącego skórę śluzu, który może podrażnić hemoroidy. Świądowi towarzyszą także inne dolegliwości. Może pojawić się też pieczenie okolicy odbytu. Osoby z chorobami odbytu narzekają też na ból i obrzęk, który wynika z powiększenia naczyń krwionośnych w obrębie żylaków odbytu.
Jakie jeszcze objawy dają hemoroidy odbytu? Obecność żylaków odbytu wiąże się też bardzo często z obecnością krwi podczas defekacji. Krwawiące hemoroidy to efekt pękania ścian naczyń krwionośnych. Krwawienie z odbytu w wyniku podrażnienia guzków krwawniczych jest zwykle niewielkie. Krew jest świeża i przez to zwykle jasna. To odróżnia krwawienie z odbytu przez hemoroidy od krwawienia w wyniku rozwoju raka jelita grubego. Dodatkowo osoby, u których rozwinęła się choroba hemoroidalna narzekają na uczucie niecałkowitego wypróżnienia, co ma związek z niedomykaniem przez guzki krwawnicze zwieraczy odbytu. Nierzadko powoduje to nietrzymanie stolca, choć zwykle dotyczy to pacjentów w zaawansowanym stadium choroby. Tak czy inaczej uczucie niepełnego wypróżnienia może wskazywać na problemy z hemoroidami.
Hemoroidy wewnętrzne czy hemoroidy zewnętrzne?
Żylaki odbytu mogą być albo wewnętrzne albo/i zewnętrzne. Wszystko zależy od tego, czy zmiany patologiczne dotykają hemoroidy powyżej czy też poniżej linii grzebieniastej, znajdującej się tuż przy ujściu odbytu. Dodatkowo, w zależności od stopnia zaawansowania dolegliwości wyróżnia się różne stopnie rozwoju żylaków odbytu:
-
I stopień - mogą pojawiać się krwawienie z odbytu, żylaki odbytu nie wypadają jednak na zewnątrz odbytu
-
II stopień - żylaki odbytu wypadają poza brzeg odbytu podczas oddawania stolca, ale samoistnie chowają się z powrotem
-
III stopień - wypadnięcie guzków krwawniczych wymaga ich ręcznego ponownego wprowadzenia do kanału odbytu
-
IV stopień - żylaki odbytu lub też inaczej guzki utrzymują się przez cały czas poza odbytem.
W zależności od stopnia zaawansowania różne mogą być objawy hemoroidów. Niemniej jednak występowanie problemów z żylakami odbytu powinno skłonić do zbadania przyczyny tych dolegliwości.
Ryzyko rozwoju choroby hemoroidalnej, czyli jak zapobiegać hemoroidom
Nie ma jednej, konkretnej przyczyny, w wyniku której dochodzi do rozwoju choroby hemoroidalnej. Guzki krwawnicze występują naturalnie w kanale odbytu i stanowią fizjologiczny element układu pokarmowego. Niemniej jednak są sytuacje, które sprzyjają rozwojowi patologicznych zmian w ich obrębie. Uważa się, że hemoroidy wewnętrzne, jak również hemoroidy zewnętrzne powstają na drodze kilku mechanizmów. Jeden z nich mówi o upośledzeniu odpływu krwi z naczyń zaopatrujących w krew żylaki odbytu (może mieć to związek z dysfunkcją zastawek w żyłach trzewnych). Drugi mówi o rozwoju stanu zapalnego, który odpowiada za późniejsze objawy hemoroidów.
Czynnikami ryzyka, które sprzyjają chorobie hemoroidalnej są m.in. wiek i płeć. Hemoroidy znacznie częściej doskwierają osobom starszym. Dodatkowo ryzyko problemów z nimi zwiększa m.in. ciąża, podczas której hemoroidy występują u znacznego odsetka kobiet (głównie II i III trymestr). Nie bez znaczenia dla dolegliwości ze strony żylaków odbytu jest też siedzący tryb życia. Brak ruchu i aktywności fizycznej sprawia, że naczynia krwionośne nie funkcjonują tak jak powinny. Zmniejsza się napięcie ścian naczyń żylnych. Warto też pamiętać o odpowiedniej diecie - brak błonnika pokarmowego i nieregularne posiłki to prosta droga do rozwoju zaparć, które znacząco zwiększają ryzyko choroby hemoroidalnej. W tym kontekście nie pomaga też siedzący tryb życia i nadwaga, która (podobnie jak powiększająca się macica u kobiet w ciąży) uciska żyły jamy brzusznej i sprzyja rozwojowi żylaków odbytu. Zalecane jest też niepowstrzymywanie oddawania stolca.
Jeśli chodzi o dietę warto też pogodzić się z ograniczeniem ostrych przypraw, co pozwoli zapobiegać powstawaniu hemoroidów. Ostre przyprawy mogą też nasilać dolegliwości.
Leczenie choroby hemoroidalnej, czyli jak leczyć hemoroidy w okolicy odbytu
Leczenie hemoroidów (żylaków odbytu) polega przede wszystkim na działaniu przeciwzapalnym i działaniu przeciwbólowym - zarówno w przypadku hemoroidów wewnętrznych, jak i hemoroidów zewnętrznych. Tzw. leczenie zachowawcze obejmuje przede wszystkim I i II stopień choroby hemoroidalnej, gdzie nie ma konieczności operacji hemoroidów. W przypadku hemoroidów z III lub IV stopnia konieczne może być zabiegowe leczenie hemoroidów. Operacja hemoroidów obejmuje albo podwiązanie tętnic doprowadzających krew, albo chirurgiczne zablokowanie dopływu krwi. W skrajnych przypadkach konieczne może być usunięcie guzków krwawniczych. To jednak powoduje, że kanał odbytu jest ich pozbawiony, a to może powodować wspomniane już nietrzymanie stolca. Dlatego też, poza łagodzeniem objawów celem terapii leczniczej jest też uszczelnianie odbytu.
Czego użyć w leczeniu żylaków odbytu?
W leczeniu hemoroidów stosuje się zarówno preparaty miejscowe, jak i te przyjmowane doustnie. W przypadku maści na hemoroidy, zarówno w przypadku hemoroidów wewnętrznych, jak i hemoroidów zewnętrznych ich działanie polega głównie na zmniejszaniu świądu i doznań bólowych. Leczenie dostępne bez recepty to przede wszystkim leczenie zachowawcze, obejmujące środki przeciwzapalne, przeciwbólowe i zmniejszające obrzęk. Tu doskonale sprawdzają się też preparaty roślinne, które uszczelniają naczynia i zmniejszają swędzenie i obrzęk.
Poza maściami w aptekach dostępne są również czopki, które umieszcza się w kanał odbytu. Czopki zawierają podobne substancje czynne co maści. Ich działanie jest tożsame co maści. Nieco inaczej wygląda natomiast kwestia tabletek doustnych, z których najczęściej stosuje się preparaty z diosminą i wyciągami z kasztanowca. Ich zadaniem jest wzmocnić ścianki naczyń w obrębie żylaków odbytu, a także zmniejszyć ich przepuszczalność, co zapobiegnie nadmiernej ilości wydzieliny w okolicy odbytu.
Domowe sposoby na hemoroidy
Poza wsparciem w postaci preparatów aptecznych warto również na własną rękę zadbać o okolicę odbytu. Nieocenione wsparcie w tym zakresie stanowi dbałość o higienę okolicy odbytu. Prawidłowe guzki krwawnicze nie wydostają się na zewnątrz. Natomiast w momencie, kiedy wypadają one z odbytu warto zagwarantować tej części ciała wysoki poziom higieny intymnej. Pomocne będą zatem kąpiele, a przede wszystkim higiena okolic odbytu, rozumiana jako podmywanie i przemywanie. Można do tego użyć preparatów na bazie roślin (rumianek, kora dębu, aloes). Oczyszczanie tych okolic sprawia, że odczuwany świąd jest dużo mniej intensywny, a do tego redukujemy ryzyko podrażnień. Znika też dyskomfort związany z nieszczelnością odbytu.
O autorze
mgr farm. Mateusz Jabłoński
Absolwent Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego na kierunku farmacja. Od ponad 12 lat nieprzerwanie pracuje w aptece ogólnodostępnej. Od ponad 7 lat piastuje stanowiska kierownika apteki. W swojej pracy kieruje się przede wszystkim dobrem pacjenta, dlatego też stara się uzmysławiać pacjentom, jak ważna jest świadoma i przemyślana farmakoterapia.
Poza pracą w aptece współpracuje z kilkoma branżowymi serwisami farmaceutycznymi, m.in. mgr.farm, aptekarz.pl, receptura.pl, gdzie przygotowuje i publikuje artykuły o tematyce farmaceutycznej i prozdrowotnej.
W czasie wolnym ceni sobie możliwość przebywania z rodziną, a w wolnych chwilach grywa w squasha.
« wróć