Opryszczka jest chorobą zakaźną, która dotknąć może każdego - bez względu na wiek. W zależności od miejsca wystąpienia objawów wyróżniamy różne typy wirusa opryszczki, których efektem może być opryszczka wargowa lub opryszczka narządów płciowych. Bez względu jednak na to, z jakim wirusem mamy do czynienia postępowanie w czasie leczenia jest bardzo zbliżone. W tym artykule przybliżymy informacje na temat tego, co wywołuje opryszczkę, jakie są objawy opryszczki i jak wygląda kompleksowe leczenie opryszczki wargowej.
Wirus opryszczki, czyli Herpes simplex virus
Czynnikiem infekcyjnym w przypadku opryszczki jest wirus opryszczki, (HSV, Herpes simplex virus). Patogen ten jest jedynym wirusem, który odpowiada za pojawienie się objawów opryszczki, dlatego też dużo łatwiej ukierunkować właściwe i skuteczne leczenie. Obecnie wyróżniamy dwa rodzaje wirusa HSV:
-
HSV-1, odpowiedzialny za opryszczkę wargową
-
HSV-2, wywolujący opryszczkę narządów płciowych (np. na wargach sromowych lub na szyjce macicy u kobiet).
Oba rodzaje wirusa opryszczki, choć należą do tej samej rodziny, to "specjalizują się" w wywoływaniu objawów w różnych częściach ciała. Zakażenie wirusem opryszczki wargowej kończy opryszczka z objawami w okolicy ust, na styku skóry twarzy i błony pokrywającej wargi. W przypadku opryszczki narządów płciowych objawy obejmują okolice intymne - zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Wirus opryszczki wargowej jest jednak dużo bardziej rozpowszechniony i to z nim zwykle mamy styczność.
Zakażenia wirusem opryszczki - zakażenie pierwotne czy wtórne?
Jak twierdzi teoria - do pierwotnego zakażenia dochodzi najczęściej w wieku dziecięcym - zwykle przed ukończeniem 5 roku życia. Co ciekawe - rzadko kiedy pojawiają się wówczas mogące świadczyć o zakażeniu wirusem opryszczki objawy. W większości przypadków opryszczka i jej zakażenie pierwotne przebiega bezobjawowo. U niektórych osób może dojść do powiększenia węzłów chłonnych, gorączki i ogólnego osłabienia. W przypadku dzieci mogą pojawić się też zmiany na błonie śluzowej jamy ustnej (błonę śluzową pokrywają pęcherze i zmiany zapalne). Niemniej jednak tego typu problemy przy pierwotnym zakażeniu dotykają tylko około 10% osób - u większości z nas proces ten powinien przebiegać bezobjawowo. Dlatego też opryszczka nie jest zwykle rozpoznawana przy pierwszej infekcji.
Zdecydowanie odmiennie wygląda jednak zakażenie wtórne. W tej sytuacji objawy ogólne występują zdecydowanie rzadziej. Górę biorą objawy miejscowe, pojawiające się na skórze i błonach śluzowych.
Charakterystyczne objawy opryszczki - wtórnie objawy ogólne prawie nie występują...
Opryszczka wargowa, podobnie jak opryszczka narządów płciowych przejawia się przy wtórnym zakażeniu praktycznie tylko i wyłącznie objawami miejscowymi. W przypadku opryszczki wargowej zmiany pojawiają się zwykle na pograniczu skóry i nabłonka warg wokół ust. W kontekście opryszczki narządów płciowych objawy pojawiają się na narządach płciowych, zarówno damskich, jak i męskich. U kobiet mowa jest najczęściej o wargach sromowych.
Jak już wspomniano, przy pierwszym kontakcie z wirusem mogą, ale nie muszą pojawić się objawy zakażenia pierwotnego. W przypadku zakażenia wtórnego objawy są zwykle miejscowe i obejmują przede wszystkim wykwity skórne. Charakterystyczną cechą wtórnego zakażenia jest poprzedzanie właściwych objawów przez objawy prodromalne, tj. takie, które pojawiają się zwykle na około 24 godziny przed uwidocznieniem się zmian na skórze. Są to chociażby mrowienie, swędzenie i podrażnienie skóry. Dopiero po nich pojawiają się na skórze grudki/pęcherzyki, które wypełnione są płynem surowiczym. Po upływie 2-3 dni pęcherzyki pękają, a w tym miejscu powstaje niewielka rana, która po kilku dniach ulega zagojeniu.
Warto też wiedzieć, że objawom zakażenia może też towarzyszyć chociażby powiększenie węzłów chłonnych pachwinowych, co wynikać może zarówno z obecności wirusa HSV, jak też być przyczyną jego ponownego ujawnienia się. W przypadku opryszczki narządów płciowych może pojawić się wydzielina śluzowa, pochodząca z pochwy lub cewki moczowej.
Opryszczka wargowa tak. Znamy też opryszczkę narządów płciowych. Czy coś jeszcze? Jaka jeszcze opryszczka?
Zakażenie wirusem opryszczki może dotykać (choć zdecydowanie rzadziej) także innych struktur ludzkiego ciała. Pod wpływem zakażenia pierwotnego wirus ulega magazynowaniu w komórkach nerwowych, zwykle komórkach nerwu trójdzielnego. Stamtąd, w sprzyjających warunkach ulega wzmożonej replikacji, stając się przyczyną dolegliwości. Tak więc każdy z nas może być nosicielami wirusa. Pozostawanie wirusa opryszczki w formie uśpionej w organizmie sprzyja jego manifestacji w obrębie innych narządów. Dlatego też wyróżnia także inne formy zakażenia wirusem opryszczki, jak chociażby:
-
opryszczkowe zapalenie mózgu (opryszczkowe zapalenie opon mózgowo - rdzeniowych), któremu często towarzyszą bóle głowy
-
opryszczkowe zapalenie narządu wzroku
-
opryszczka skóry (np. opryszczka na plecach, opryszczka na dłoniach).
Szczególnie niebezpieczna może być pierwsze forma infekcji, tj. opryszczkowe zapalenie mózgu lub opryszczkowe zapalenie opon mózgowych. Należy zdać sobie sprawę, że każde zapalenie mózgu jest chorobą wymagającą pilnej konsultacji lekarskiej. Nie zapominajmy o tym. Dodatkowo - zakażenia HSV mogą indukować zapalenie wątroby.
Jak uniknąć zakażenia? Co może być źródłem zakażenia?
Do zakażenia dochodzi zwykle na drodze bezpośredniego kontaktu ze skórą/błoną śluzową osoby zakażonej. Szczególnie wysoce zakaźne są pęcherzyki zawierające treść surowiczą. Trzeba jednak zdawać sobie sprawę też z tego, że źródłem zakażenia HSV może być też kontakt z przedmiotami używanymi przez osobę chorą (ręcznik, itp).
Co sprzyja wtórnemu wystąpieniu objawów? Bezwzględnie czynnikiem zwiększającym ryzyko pojawienia się dolegliwości jest moment osłabienia organizmu - zwłaszcza w przypadku, gdy odporność organizmu jest mocno osłabiona. Opryszczka "lubi" też silne promieniowanie słoneczne. Dlatego też często pojawia się latem lub zimą - przy słonecznej pogodzie i jednoczesnym spadku odporności. Promieniowanie ultrafioletowe sprzyja reaktywacji wirusa.
Innymi sytuacjami, które zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia objawów są: złe samopoczucie, silny (a zwłaszcza przewlekły) stres, a u kobiet ciążą i miesiączka. Najważniejsze są jednak osłabienie organizmu, złe samopoczucie i promieniowanie ultrafioletowe. Aby zatem przeciwdziałać nawrotom choroby warto pamiętać, że regularna aktywność fizyczna, dobre samopoczucie i wysoka odporność pomagają w tego typu sytuacjach.
Opryszczka wargowa - doustne leki przeciwwirusowe czy może preparaty miejscowe?
Opryszczka to może nie najbardziej niebezpieczna choroba świata, jednak uciążliwość objawów potrafi skutecznie utrudniać normalne funkcjonowanie. Dlatego też rekomenduje się stosowanie leków przeciwwirusowych, które działają bezpośrednio na wirusa opryszczki. Leki przeciwwirusowe stosowane w terapii opryszczki to przede wszystkim dostępny bez recepty acyklowir. To m.in. dzięki niemu opryszczka coraz częściej stanowi mniejszy problem terapeutyczny niż jeszcze kiedyś.
Właściwości przeciwwirusowe acyklowiru polegają na hamowaniu replikacji cząsteczek wirusa. Opryszczka nie może przez to dalej się rozwijać, a to sprawia, że objawy utrzymują się zdecydowanie krócej, a ich przebieg jest zdecydowanie łagodniejszy. Acyklowir o działaniu przeciwwirusowym przyśpiesza ponadto proces gojenia zmian po przejściu objawów. Występuje on zarówno w formie doustnych tabletek, jak i maści/kremów do stosowania na skórę. Warto wiedzieć, że w przypadku częstych nawrotów choroby lepsze efekty da przyjmowanie acyklowiru doustnie - znacząco zmniejszy to częstość nawrotów choroby.
W kontekście terapii opryszczki stosuje się też plastry lub żele, które tworzą na powierzchni pęcherza warstwę ochronną. Zabezpiecza ona miejsce infekcji przed dodatkowym podrażnieniem, a także zmniejsza ryzyko zainfekowania innych osób.
Powikłania opryszczka - czym grozi nieleczona opryszczka?
W przypadku braku podjęcia leczenia, w niektórych przypadkach może dojść do infekcji ważnych i strategicznych części ośrodkowego układu nerwowego. Pojawić zatem może się opryszczkowe zapalenie opon mózgowo - rdzeniowych lub zapalenie siatkówki. Pod żadnym pozorem nie należy przebijać pęcherzyków widocznych na skórze - może wówczas pojawić się wtórne zakażenia bakteryjne, co przedłuży i skomplikuje leczenie, które wymagać będzie mogło wdrożenia antybiotykoterapii. Tak więc pomimo tego, że opryszczka nie jest groźną chorobą, to zdecydowanie może ona uprzykrzyć życie.
Domowe sposoby na profilaktykę opryszczki i jej leczenie
Twoim problemem jest opryszczka błon śluzowych? Poza preparatami dostępnymi w aptece możesz też wspomóc się domowymi sposobami. Biorąc pod uwagę profilaktykę opryszczki nie zapominaj o diecie obfitującej w składniki odżywcze, takie jak witaminy i minerały, które będą wspierać Twoją odporność. Pamiętaj o tym, tym bardziej, że opryszczka pojawia się właśnie w sytuacjach obniżonej odporności lub osłabiania organizmu.
W przypadku opryszczki twarzy, warg lub zmian w jamie ustnej możesz rozważyć zastosowanie okładów/płukanek z ziół, takich jak rumianek czy też melisa. Łagodząco zadziała też melisa. Dobrym rozwiązaniem może być też maść z tlenkiem cynku, który wspomaga wysuszanie zmian na skórze.
O autorze
mgr farm. Mateusz Jabłoński
Absolwent Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego na kierunku farmacja. Od ponad 12 lat nieprzerwanie pracuje w aptece ogólnodostępnej. Od ponad 7 lat piastuje stanowiska kierownika apteki. W swojej pracy kieruje się przede wszystkim dobrem pacjenta, dlatego też stara się uzmysławiać pacjentom, jak ważna jest świadoma i przemyślana farmakoterapia.
Poza pracą w aptece współpracuje z kilkoma branżowymi serwisami farmaceutycznymi, m.in. mgr.farm, aptekarz.pl, receptura.pl, gdzie przygotowuje i publikuje artykuły o tematyce farmaceutycznej i prozdrowotnej.
W czasie wolnym ceni sobie możliwość przebywania z rodziną, a w wolnych chwilach grywa w squasha.
« wróć