Gazy jelitowe obecne są w przewodzie pokarmowym zawsze. Nie zawsze jednak ich ilość może być normalna. Nadmierna produkcja gazów to zjawisko, które dotyka znaczną część społeczeństwa. Przyczyn takiego stanu rzeczy jest naprawdę dużo - od prostych błędów dietetycznych po poważne schorzenia jelita grubego. Nie brakuje jednak także sposobów radzenia sobie z tego typu dolegliwościami. Skąd biorą się zatem nadmierne gazy, co potęguje ich wytwarzanie i jak sobie z nimi radzić? Jak wygląda leczenie?
Obecność gazów jelitowych jest czymś normalnym
Gazy jelitowe obecne są w jelicie grubym przez cały czas. Zawierają mieszaninę różnych substancji, w tym pochodne siarkowe odpowiedzialne m.in. za ich specyficzny zapach. Powstawanie gazów jelitowych jest wynikiem kilku procesów, z których najważniejszym wydaje się połykanie powietrza podczas spożywania posiłków (tlen w jelitach zwiększa ich objętość). Produkcja gazów w jelitach towarzyszy także wszelkim procesom trawienia pokarmów. W jelitach znajduje się zwykle nawet około 200ml gazów jelitowych. Jelita posiadają normalne zdolności magazynowania ich w swoim obrębie, a także sposoby na wydalanie gazów przez odbyt lub w postaci odbijania. Obecność gazów w jelitach może powodować jednak czasami niepotrzebny dyskomfort, zwłaszcza jeśli ilość gazów jelitowych jest faktycznie zbyt duża. Dużej ilości gazów w jelitach nie wolno lekceważyć. Z czego może ona wynikać?
Nadmierna produkcja gazów jelitowych - co jest przyczyną nadmiernych gazów?
Nadmierne gazy w jelitach dotykają sporej części z nas. Nadmierna produkcja gazów jest jednak zwykle niepotrzebna i spowodowana różnymi błędami dietetycznymi lub konkretnymi schorzeniami, chociażby jelita grubego. Winne za nadmierne gazy są często zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego, przejawiające się np. jako zespół jelita drażliwego (IBS, zespół jelita nadwrażliwego). Spowolniona motoryka jelit sprzyja nadprodukcji gazów. Przyczyną nadmiernych gazów mogą być też schorzenia o podłożu autoimmunologicznym, jak np. wrzodziejące zapalenie jelita grubego lub choroba Leśniowskiego-Crohna. Poza tym wśród przyczyn odpowiedzialnych za nadmierne gazy są także choroby trzustki. Zapalenie trzustki sprawia, że w chorej trzustce pojawiają się nieprawidłowości skutkujące niedostateczną produkcją enzymów trawiennych. Enzymy trzustkowe są niezbędne do tego, aby zachodziło trawienie pokarmów. Nieprawidłowe trawienie powoduje, że bakterie jelitowe w wyniku fermentacji produkują spore ilości gazów w jelitach.
Nadmierne gazy powstają także w skutek żucia gumy (połykanie dużych ilości powietrza). Winne może być też przyjmowanie niektórych leków (np. popularnych inhibitorów pompy protonowej). Nie pomaga także palenie papierosów (w trakcie palenia papierosów również połykamy nadmiar powietrza, które dostaje się do jelit). Gromadzenie nadmiernych ilości gazów w jelitach może być też efektem choroby SIBO (przerost flory bakteryjnej). Winne mogą być także zaburzenia psychosomatyczne.
Nadmierne gazy jelitowe a nietolerancje pokarmowe i błędy dietetyczne
Przyczyną nadmiernych ilości gazów w jelicie cienkim i jelicie grubym mogą być proste i możliwe do wyeliminowania błędy dietetyczne. Bezsprzecznie najważniejszą kwestią jest spożywanie produktów wzdymających. Zalicza się do nich ciężkostrawne i tłuste potrawy, rośliny strączkowe, warzywa kapustne, owoce, produkty mleczne czy też produkty bogate w błonnik pokarmowy (pełnoziarniste pieczywo, owoce). Spożywanie tego typu pożywienia sprzyja produkcji gazów w jelitach w ilościach większych niż zazwyczaj podczas trawienia innych potraw. Zwiększone stężenie trójglicerydów czy błonnika sprawia, że przy udziale bakterii jelitowych powstaje nadmiar gazów w obrębie jelit. Taki stan rzeczy obejmuje także nietolerancje pokarmowe, z nietolerancją laktozy na czele (spożywanie produktów mlecznych u niektórych osób nasila gazy jelitowe i wzdęcia).
Istotna jest także technika spożywania pokarmów. Nieprawidłowa technika jedzenia (tzn. połykanie dużych kęsów, szybkie jedzenie czy też niedokładne gryzienie) sprawia, że do przewodu pokarmowego trafiają duże kęsy jedzenie, trudne do strawienia wraz ze znacznymi ilościami powietrza. Duże ilości gazów dostarczamy także nierzadko sami popijając napoje gazowane bogate w dwutlenek węgla. Dodatkowo wysokie stężenie glukozy, jakie za ich sprawą występuje w jelitach dodatkowo upośledza proces fermentacji jelitowej.
Jakie objawy dają nadmierne gazy jelitowe?
Gromadzone w dużych ilościach gazy w jelitach wywołują najczęściej wzdęcia brzucha. Gazy i wzdęcia to dolegliwości, które zazwyczaj idą ze sobą w parze i potęgują konieczność częstszego oddawania gazów jelitowych. Nadmierne gazy wywołują nierzadko bóle brzucha i nieprzyjemne dolegliwości w obrębie żołądka. Czasami pojawia się silna chęć wypróżnienia (zwłaszcza w przebiegu zespołu jelita drażliwego), wraz z biegunkami lub wręcz odwrotnie - zaparciami. Towarzyszą im niejednokrotnie bóle brzucha.
Przeciągające się w czasie nadmierne gromadzenie gazów, połączone z upośledzonym trawieniem (wywołanym np. przez zapalenie trzustki) może wywoływać niedożywienia organizmu, objawiające się jako utrata masy ciała. Schorzenia, takie jak nietolerancja glutenu mogą uszkadzać kosmki jelitowe, co uniemożliwia im pobieranie substancji ze światłą jelit (celiakia uszkadza własne komórki jelit). W wyniku nieprawidłowego trawienia dochodzi do pogorszenia wchłaniania składników odżywczych, a to sprawia, że organizm nie otrzymuje wraz z dietą niezbędnych witamin i minerałów, co przekłada się na spadek masy ciała i dodatkowe problemy zdrowotne.
Jak radzić sobie z nadmiernymi gazami?
Nadmierne gazy i wzdęcia, które wywołują często ból brzucha wymagają zastosowania odpowiednich preparatów dostępnych chociażby w aptece. Na pomoc z wzdęciami niezbędne będą preparaty na bazie simetykonu, który rozbija pęcherzyki powietrza i uwalnia przewód pokarmowy od nadmiaru gazów. Gazy produkowane przez układ pokarmowy w ramach procesu trawienia można też ograniczyć wspierając pracę jelit. Tutaj zastosowanie znajdą chociażby produkty zawierające enzymy trzustkowe. W niwelowaniu nadmiaru gazów pomóc mogą także preparaty na trawienie na bazie ziół, takich jak karczoch, mięta, koper włoski. Ułatwiają one trawienie pokarmów i zmniejszają dolegliwości związane z nadprodukcją gazów jelitowych.
Niekiedy niezbędne mogą okazać się probiotyki, które wspierają obecną w jelitach florę bakteryjną (uzupełniają ją o pożyteczne bakterie, które normalizują procesy zachodzące w jelitach). Jelito jest silnie zasiedlone drobnoustrojami, z których część może niekorzystnie wpływać na procesy trawienia - stąd potrzeba dostarczenia pożytecznych szczepów probiotycznych.
Domowe sposoby, czyli jakie produkty spożywcze przyjmować
Bezsprzecznie najlepszą metodą na uniknięcie nadmiaru gazów jelitowych jest profilaktyka. W ramach prewencji warto unikać obfitych posiłków i skończyć z nieodpowiednią dietą. Osoby, które zauważają powstawanie gazów i wzdęć po produktach mlecznych powinny je maksymalnie zredukować bądź zacząć stosować dostępne w aptekach preparaty zawierające enzym laktazę - pomagający trawić cukier mleczny. Należy ograniczyć używki, ilość napojów gazowanych (w tym piwa). Produkty spożywcze powinny być zdrowe i lekkostrawne. Poza tym zaleca się wprowadzić do codziennego trybu życia aktywność fizyczną która pozwala pozbywać się nadmiaru gazów z jelit.
Jeśli problem gazów w jelitach jest długotrwały, a zmiana diety i przyjmowane leki i suplementy nie przynoszą rezultatów niezbędna może okazać się konsultacja lekarska. Należy zasięgnąć porady lekarskiej zwłaszcza, gdy nadmiarowi gazów towarzyszą silne bóle brzucha, regularne biegunki czy nawet obecność krwi w kale. Konieczne mogą być wtedy badania endoskopowe czy wręcz leczenie operacyjne. O zabiegach chirurgicznych mówi się rzadko, niemniej jednak w niektórych przypadkach są one niezbędne
O autorze
mgr farm. Mateusz Jabłoński
Absolwent Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego na kierunku farmacja. Od ponad 12 lat nieprzerwanie pracuje w aptece ogólnodostępnej. Od ponad 7 lat piastuje stanowiska kierownika apteki. W swojej pracy kieruje się przede wszystkim dobrem pacjenta, dlatego też stara się uzmysławiać pacjentom, jak ważna jest świadoma i przemyślana farmakoterapia.
Poza pracą w aptece współpracuje z kilkoma branżowymi serwisami farmaceutycznymi, m.in. mgr.farm, aptekarz.pl, receptura.pl, gdzie przygotowuje i publikuje artykuły o tematyce farmaceutycznej i prozdrowotnej.
W czasie wolnym ceni sobie możliwość przebywania z rodziną, a w wolnych chwilach grywa w squasha.
« wróć