Pieluszkowe zapalenie skóry PZS (diaper dermatitis, napkin dermatitis) to jedna z najczęstszych dolegliwości, jakie dotykają niemowlęta i małe dzieci. Z objawami pieluszkowego zapalenia skóry zmaga się nawet 50-60% maluchów, a największa częstotliwość występowania tego typu problemów w obrębie skóry dziecka przypada na okres pomiędzy 7 a 12 miesiącem życia. Z czego wynika pieluszkowe zapalenie skóry, jakie są objawy pieluszkowego zapalenia skóry i jak można mu zapobiegać lub jak je leczyć?
Pieluszkowe zapalenie skóry - co to właściwie jest?
Pieluszkowe zapalenie skóry to nic innego jak zapalenie skóry (stan zapalny skóry dziecka), spowodowany różnego rodzaju czynnikami drażniącymi. Skóra dziecka nie ma wykształconych jeszcze mechanizmów obronnych jak w przypadku osób dorosłych. U dziecka skóra jest zdecydowanie cieńsza, a dodatkowo posiada niedostatecznie wykształconą jeszcze barierę ochronną. Zadaniem bariery ochronnej jest po pierwsze chronić skórę dziecka przed odwodnieniem, a po drugie zabezpieczenie głębszych warstw skóry przed działaniem czynników mogących ją podrażniać. Skóra u dziecka wymaga zdecydowanie bardziej wymagających zabiegów pielęgnacyjnych i ochronnych aniżeli skóra osób dorosłych. Przez swoją słabszą budowę jest bardziej podatna na podrażnienia, otarcia i urazy mechaniczne. W konsekwencji pojawić się może stan zapalny, który w kontekście skóry pod pieluszką określany jest pieluszkowym zapaleniem skóry.
Objawy pieluszkowego zapalenia skóry dziecka
Pieluszkowe zapalenie skóry pojawia się na skórze zwłaszcza w miejscu przylegania pieluszki do niej. U małych dzieci normą jest, że noszą pieluszki. Niemniej jednak to właśnie one stanowią główny powód występowania PZS. W obrębie wewnętrznej powierzchni ud, pośladków i w okolicach miejsc intymnych dochodzi do rozwoju stanu zapalnego naskórka. Wśród najczęstszych zmian, jakie na skórze pojawiają się w związku z rozwojem PZS są: zaczerwienienie skóry, pieczenie, świąd i obrzęk skóry. Reakcja alergiczna na substancje drażniące powoduje powstawanie podrażnień. Na skórze pojawiają się krostki o charakterze wyprysku alergicznego, które mogą z czasem zmieniać się w pęcherze. Pęcherzyki te mogą wypełniać się płynem surowiczym. Brak reakcji na tego typu zmiany skutkować może dalszym rozwojem zmian skórnych, w konsekwencji czego dojść może do nadkażeń (np. nadkażenie bakteryjne) i mogą powstawać grudki i nadżerki pokryte strupkiem. Tego typu zmiany w okolicy pieluszkowej są dla malucha niezwykle uciążliwe i nieprzyjemne, przez co bardzo często płacze - zwłaszcza przy zmianie pieluszki i wykonywaniu zabiegów pielęgnacyjnych skóry tej okolicy.
Przyczyny pieluszkowego zapalenia skóry (pieluszkowe zapalenie skóry przyczyny)
O pieluszkowym zapaleniu skóry mówimy wówczas, gdy na skórze pojawią się wymienione przed chwilą charakterystyczne objawy. A skąd one tak w ogóle się biorą? Głównej przyczyny warunkującej rozwój objawów upatrywać należy w nieodpowiednim użytkowaniu pieluszek. W związku z nietrzymaniem moczu w okresie wieku niemowlęcego nierzadko ma miejsce długotrwały kontakt skóry dziecka z moczem. Zasadowe pH moczu może wyraźnie podrażniać skórę dziecka. Dodatkowo brak częstej zmiany pieluszki sprawia, że u niemowląt na skórze pod pieluszką utrzymuje się duża wilgoć. W związku z alergenami zawartymi w moczu (np. mocznik) skóra ulega podrażnieniu. Wilgoć wywołuje macerację naskórka. Co więcej - długotrwałe noszenie jednej pieluchy wywołuje pocieranie skory i jej dodatkowe drażnienie, w efekcie czego powstają właśnie odparzenia i duży dyskomfort.
Brak zmiany pieluch po oddaniu przez malucha stolca sprawia, że czynniki drażniące obecne w stolcu dodatkowo negatywnie oddziałują na skórę pod pieluszką. Wśród takich czynników wymienia się chociażby obecność drożdżaków w kale (Candida albicans). Nie bez przyczyny pieluszkowe zapalenie skóry określane jest czasami jako grzybica pieluszkowa.
Pieluszkowe zapalenie skóry może być też efektem używania nieodpowiednich kosmetyków. Kosmetyki dla dziecka nie powinny zawierać substancji zapachowych i innych, które mogłyby podrażniać naskórek. Poza tym PZS sprzyja długotrwała antybiotykoterapia - po pierwsze sprzyja rozwojowi Candida albicans, a po drugie jest przyczyną częstych biegunek, które negatywnie oddziałują w zetknięciu ze skórą dziecka.
Jak uniknąć pieluszkowego zapalenia skóry? Po pierwsze higiena okolicy pieluszkowej!
Pieluszkowe zapalenie skóry to przede wszystkim efektem niedopilnowania higieny i czystości skóry pod pampersem. Dlatego też biorąc pod uwagę sposoby pielęgnacji skóry, wśród najważniejszych zasad pielęgnacji skóry wymienić należy jedną - częsta zmiana pieluszek. Odparzenia powstają na skutek długotrwałego kontaktu skóry z moczem lub kałem. Dlatego też szczególną uwagę w warunkach domowych zwracajmy na częstotliwość zmiany pieluszki oraz odpowiedni wybór pieluszek (zwłaszcza w odniesieniu do noworodków lub niemowlęcia). Warto zaopatrzyć się w takie produkty, w których materiałem pieluszki będzie materiał jak najbardziej naturalny i neutralny dla skóry. Przewlekłe pocieranie nim o skórę może sprzyjać PZS.
Pamiętajmy też, że pieluszkowe zapalenia skóry powstają w wyniku stosowania nieodpowiednich preparatów do pielęgnacji skóry. Po każdej zmianie pieluszki zaleca się przetrzeć skórę wilgotnym, mokrym wacikiem lub chusteczką nawilżaną. Zaleca się też w miarę możliwości jak najdłuższe pozostawanie bez pampersa, co powoduje wietrzenie okolicy pieluszkowej. Dostęp powietrza pozwala skórze oddychać, a dodatkowo utrudnia rozwój bakterii. Wśród preparatów dedykowanych do profilaktyki PZS zaliczyć należy emolienty. Wrażliwa skóra dziecka posiada jeszcze słabo wykształconą barierę ochronną, a emolienty służą właśnie jej wzmacnianiu. Dzięki temu zapewniamy odpowiednie nawilżenie i przeciwdziałamy pieluszkowemu zapaleniu skóry. Emolienty nie powodują reakcji niepożądanych i są dobrze tolerowane przez skórę dzieci. To dobry sposób na zapobieganie PZS.
Leczenie pieluszkowego zapalenia skóry - co zrobić, jeśli pieluszkowe zapalenie skóry stało się faktem?
Pieluszkowe zapalenie skóry, jak inne choroby skóry wymaga odpowiedniego leczenia. Leczenie pieluszkowego zapalenia skóry prowadzi się przede wszystkim w celu opanowania stanu zapalnego w obrębie zaczerwienionych miejsc na skórze pośladków, ud i okolic intymnych dziecka. W związku z tym stosuje się preparaty łagodzące i o działaniu przeciwzapalnym. Do wsparcia podrażnionych miejsc dobrze nada się alantoina. Związek ten wspomaga regenerację naskórka oraz sprzyja utrzymywaniu właściwego stopnia jego nawilżenia. Działa też przeciwzapalnie. Kremy i maści z alantoiną można bez problemów kupić w aptekach.
Dobrym rozwiązaniem są też maści zawierające substancje wykazujące efekt osuszający na wilgotną skórę. Do takich związków zaliczyć należy tlenek cynku. Preparaty zawierające tą substancję również bez problemu zakupić można w aptece. Podobnie jak maści natłuszczające i nawilżające (np. na bazie oleju lnianego). Wśród praktykowanych metod radzenia sobie z pieluszkowym zapaleniem skóry wymienić należy jeszcze leki przeciwhistaminowe, które zmniejszają wielkość i nasilenie zmian na skórze. Wymienione wyżej metody, przy wsparciu prawidłowej pielęgnacji i higieny skóry sprawdzą się w łagodnych i średnio nasilonych przypadkach PZS. W ciężkich przypadkach konieczne może być leczenie ogólne lub stosowanie maści takich jak w zakażeniu bakteryjnym lub grzybiczym. Miejscowe preparaty przeciwbakteryjne (antybiotyki w maści) wykazują działanie antyseptyczne. Natomiast miejscowe inhibitory kalcyneuryny stosuje się jako alternatywę do maści kortykosteroidowych - wykazują one efekt przeciwzapalny.
Pieluszkowe zapalenie skóry - kiedy udać się do lekarza?
Poważne uszkodzenia naskórka mogą wystąpić w przebiegu choroby jaką jest pieluszkowe zapalenie skóry zwłaszcza, jeśli na czas nie wdrożono odpowiednich zabiegów pielęgnacyjnych. Uszkodzenie to może mieć charakter pęcherzyków oraz nadżerek. Mogą pojawić się też odbarwienia na skórze i zaniki skóry. Niemniej jednak nadżerki i pęcherzyki świadczyć mogą o nadkażeniu bakteryjnym. W takich przypadkach konieczna może być interwencja lekarska. Lekarz po obejrzeniu ciała noworodka z podrażnieniem na pośladkach może zlecić krem na receptę. Krem (lub maść) może zawierać miejscowy antybiotyk, który zahamuje dalszy rozwój bakterii na skórze i pozwoli jej szybciej wrócić do swojego normalnego wyglądu. W większości przypadków nie jest jednak konieczna wizyta u lekarza prowadzącego - zwłaszcza, jeśli będziemy przestrzegali zasad profilaktyki PZS u noworodka lub niemowlęcia. Konieczne jest systematyczne zmienianie pieluszki, wietrzenie skóry pod pieluszką i regularne jej mycie wraz ze stosowaniem emolientów. Pozwoli to na uniknięcie zaczerwienienia skóry maluszka. Jeśli będziemy znali przyczyny pieluszkowego zapalenia skóry, to mamy dużą szansę aby uniknąć pieluszkowego zapalenia skóry. Wówczas żadne leczenie nie będzie nam potrzebne.
Naskórkowe testy płatkowe - co to takiego?
To nic innego jak metoda sprawdzenia, czy występowanie zmian skórnych u Twojego dziecka to uczulenie na jakiś konkretny związek. Odczyny kontaktowe to reakcja skóry niemowląt na kontakt z substancją alergizującą. Niektóre dzieci wykazują uczulenie na konkretne substancje, kiedy Ty nawet nie zdajesz sobie z tego sprawy. Wykonując testy naskórkowe możesz poznać przyczyny występowania PZS u Twojego dziecka. Być może Twój maluszek ma atopowe zapalenie skóry (AZS), które dodatkowo przyczynia się do częstszego pojawiania się podrażnień na skórze niemowlaka.
O autorze
mgr farm. Mateusz Jabłoński
Absolwent Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego na kierunku farmacja. Od ponad 12 lat nieprzerwanie pracuje w aptece ogólnodostępnej. Od ponad 7 lat piastuje stanowiska kierownika apteki. W swojej pracy kieruje się przede wszystkim dobrem pacjenta, dlatego też stara się uzmysławiać pacjentom, jak ważna jest świadoma i przemyślana farmakoterapia.
Poza pracą w aptece współpracuje z kilkoma branżowymi serwisami farmaceutycznymi, m.in. mgr.farm, aptekarz.pl, receptura.pl, gdzie przygotowuje i publikuje artykuły o tematyce farmaceutycznej i prozdrowotnej.
W czasie wolnym ceni sobie możliwość przebywania z rodziną, a w wolnych chwilach grywa w squasha.
« wróć