Zespół jelita nadwrażliwego (irritable bowel syndrome), nazywany także zespołem jelita drażliwego (albo też zespół jelita wrażliwego) jest przewlekłą chorobą jelita cienkiego. Dotyka on ludzi w każdym wieku i przynosi nieprzyjemne dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. Zespół jelita drażliwego to przede wszystkim ból brzucha i nieprawidłowy rytm wypróżnień. Jakie są jeszcze objawy zespołu jelita drażliwego? Jakie są przyczyny zespołu jelita drażliwego? Jak wygląda rozpoznanie zespołu jelita drażliwego? No i w końcu jakie są możliwości postępowania w leczeniu zespołu jelita drażliwego? Czy postępowanie niefarmakologiczne również jest rekomendowane?
Zespół jelita nadwrażliwego - co to jest i jakie są postaci zespołu jelita drażliwego?
Zespół jelita drażliwego to choroba przewlekła, której obecność w przewodzie pokarmowym może potęgować różnego rodzaju nieprzyjemne objawy. Obecnie nie ma potwierdzonej, jednej przyczyny zespołu jelita drażliwego. Przyjmuje się, że zespół jelita drażliwego uwidacznia się na skutek zaburzeń na osi mózg - jelita. Jelita to niezwykle silnie unerwiony narząd organizmu, dlatego też każda nieprawidłowość w pracy układu nerwowego wpływa na pracę układu pokarmowego i samą perystaltykę jelit.
W zależności od objawów zespołu jelita drażliwego wyróżnia się różne postaci zespołu jelita drażliwego. Choroba może przebiegać z dominującą biegunką, albo też wręcz przeciwnie - z dominującymi zaparciami. Dodatkowo klasyfikacja uwzględnia też postać mieszaną, gdzie biegunka i zaparcia występują naprzemiennie. Postać, której nie da się przyporządkować do żadnej z tych grup uznaje się za postać niesklasyfikowaną.
Przyczyna zespołu jelita drażliwego, czyli skąd wynikają tego typu problemy z układem pokarmowym?
Pojawienie się zespołu jelita drażliwego nie ma wyraźnie oznaczonej przyczyny. Choroba może pojawić się bez względu na wiek, czy też status społeczny. Niemniej jednak zwykle pojawia się u osób dorosłych, jeszcze przed ukończeniem 50 roku życia. Znacznie bardziej narażone na jej pojawienie się są osoby, w których rodzinie takie schorzenie występuje (uwarunkowania genetyczne). Coraz mocniej podkreślany jest także wpływ mikroflory bakteryjnej w jelicie cienkim i w całych jelitach na rozwój tego schorzenia. Tzw. dysbioza, czyli zbyt mała ilość oraz niewłaściwy skład bakterii bytujących w jelitach mogą indukować zmiany świadczące o zespole jelita drażliwego (chodzi przede wszystkim o zbyt małą ilość bakterii z rodzaju Lactobacillus oraz Bifidobacterium). W takich warunkach zwiększa się ilość niekorzystnych bakterii, a skutkiem tego może być rozwinięcie się zespołu rozrostu bakteryjnego (tzw. SIBO).
Wśród innych możliwych przyczyn wymienić należy na pewno:
-
czynniki dietetyczne (niewłaściwa dieta może przyczyniać się do rozwoju IBS, ale też może nasilać objawy ibs).
-
czynniki psychologiczne, jak chociażby stres albo zaburzenia psychiczne i zaburzenia lękowe - aktywują one układ nerwowy, który następnie w niewłaściwy sposób koordynuje pracę jelit i indukuje zespół jelita drażliwego).
-
nadwrażliwość trzewna - wynikająca zwykle z silnego lub przewlekłego stresu. W jej wyniku mięśnie gładkie przewodu pokarmowego nie pracują prawidłowo i upośledzają perystaltykę jelit.
-
przebyte infekcje i choroby przewodu pokarmowego - schorzenia, które wywołują zapalenie jelit, a także infekcje bakteryjne jelit zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia IBS. Powstaje wówczas tzw. poinfekcyjny zespół jelita drażliwego.
Zespół jelita drażliwego objawy - czym charakteryzuje się jelito drażliwe?
Objawy jelita drażliwego, choć u każdego mogą się nieco różnić, to generalnie przyjmuje się, że bez względu na postać choroby są one do siebie zbliżone. Objawami zespołu jelita drażliwego, które bez wątpienia występują u każdego chorego są bóle brzucha (skurczowy ból brzucha), występujące w lewym podbrzuszu. Ból brzucha pojawia się zwykle nagle i niespodziewanie. W świetle najnowszych wytycznych rozpoznanie zespołu jelita drażliwego następuje w momencie, kiedy pacjent ma do czynienia z bólem brzucha przez co najmniej 1 dzień w tygodniu w ciągu ostatnich 3 miesięcy. Poza tym często występują wzdęcia brzucha.
Poza bólami brzucha zespół jelita drażliwego objawy posiada także dotyczące kwestii wypróżnień. Chorzy z zespołem jelita nadwrażliwego skarżą się nierzadko na uczucie niepełnego wypróżnienia. Z zaburzeniami rytmu wypróżnień stykają się zarówno osoby w przypadku biegunki, jak również chorzy z dominującym zaparciem. Dodatkowo choroba może objawiać się także zmianą konsystencji stolca.
Jakie jeszcze objawy zespołu jelita drażliwego obserwuje się w tego typu chorobach układu trawiennego?
Poza objawami zespołu jelita drażliwego ze strony układu pokarmowego IBS objawia się także na innych płaszczyznach. W zespole jelita nadwrażliwego mogą pojawić się nudności i wymioty. Pacjenci odczuwają wczesne uczucie pełności i sytości, a w kale stwierdza się nierzadko obecność śluzu (domieszka śluzu wynika z nieprawidłowej pracy jelit). Dodatkowo w zespole jelita drażliwego u kobiet mogą pojawić się zaburzenia miesiączkowania, a u niektórych pacjentów z zespołem jelita drażliwego pojawić się może częste oddawanie moczu - również w trakcie nocy (nocne oddawanie moczu). U niektórych osób z IBS stwierdza się także czasami bóle pleców. Co więcej - część z nich może też mieć zaburzenia osobowości, związane ze wstydliwymi objawami IBS.
Leczenie farmakologiczne w zespole jelita drażliwego - czy zespół jelita drażliwego wymaga leczenia?
Zespół jelita wrażliwego to przewlekła choroba, dla której obecnie nie ma leków pozwalających na całkowite wyleczenie. Można jednak łagodzić doskwierające objawy zespołu jelita drażliwego za pomocą preparatów o potwierdzonej skuteczności w przypadku IBS. W tym celu stosuje się m.in.:
-
leki rozkurczowe (np. drotaweryna lub hioscyjamina) - łagodzą bolesne skurcze jelita cienkiego i jelita grubego
-
leki przeciwdepresyjne, np. trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (poprzez wpływ na układ nerwowy powodują łagodzenie objawów w postaci podwyższenia progu czucia trzewnego)
-
leki przeciwbiegunkowe lub leki na zaparcia - w zależności od postaci choroby
-
leki przeciwdrobnoustrojowe - w przypadku infekcji.
Leki odgrywają rolę wspomagającą w terapii IBS. Podobnie jak możliwość stosowania probiotyków, czyli pożytecznych szczepów bakteryjnych, które zasiedlając jelita sprzyjają łagodzeniu dolegliwości.
Zespół jelita drażliwego IBS względem innych chorób układu pokarmowego?
W innych chorobach układu pokarmowego objawy choroby mogą być podobne, jednak niektóre z dolegliwości powinny wskazywać na różnice pomiędzy IBS a danym schorzeniem. Zespół jelita drażliwego niekiedy może przypominać wrzodziejące zapalenie jelita grubego, które również jest chorobą przewlekłą jelit. Inne schorzenia, które objawami mogą przypominać zespół jelita drażliwego to chociażby zaburzenia ilości hormonów tarczycy (nadczynność tarczycy), występowanie nietolerancji pokarmowych lub też nowotwory w obrębie jelita grubego. W tych przypadkach występuje zwykle biegunka.
Z kolei choroby trzustki, czy też choroba wrzodowa, zapalenie wyrostka robaczkowego lub kamica żółciowa mogą przyczyniać się do rozwoju zespołu jelita drażliwego z dominującym zaparciem.
Co wywołuje nasilenie objawów zespołu jelita drażliwego?
Łagodny przebieg zespołu jelita nadwrażliwego to marzenie każdego chorego. Niestety niektóre mogą wywoływać nasilenie dolegliwości. Bezsprzecznie niewskazana jest duża zawartość fodmap, czyli grupy fermentujących węglowodanów. Występują one chociażby w orzechach, produktach glutenowych, brzoskwiniach, itp. Dodatkowo powinno unikać się napojów gazowanych i używek typu alkohol lub kawa. Przeciwwskazane jest także leczenie zespołu jelita drażliwego na własną rękę, jeśli nie przynosi ono zamierzonych skutków.
Zespół jelita drażliwego (irritable bowel syndrome) - zalecenia i rekomendacje
Jakie są zalecenia i wytyczne w związku ze zmiennym rytmem wypróżnień, biegunką lub zaparciami w przebiegu IBS? W uzasadnionych przypadkach, w celu potwierdzenia występowania choroby zaleca się wizytę u lekarza i USG jamy brzusznej. W większości przypadków diagnozę stawia się na podstawie wywiadu z chorym i występujących objawów. W przypadku farmakoterapii bardzo ważne jest nawiązanie dobrej relacji z lekarzem i stosowanie się do wytycznych. Pożądane jest także utrzymywanie dobrego samopoczucia i unikanie stresu.
Dieta w IBS powinna być zwykle pozbawiona glutenu (dieta bezglutenowa zmniejsza ryzyko uciążliwych dolegliwości). Stosując błonnik w przypadku zaparć należy wybierać błonnik rozpuszczalny (siemię lniane, babka płesznik, otręby), który wspiera perystaltykę jelit. Poza tym rekomendowane są świeże warzywa i unikanie ostrych przypraw i używek. Zespół jelita drażliwego wymaga dyscypliny w kontekście przestrzegania wymagań dietetycznych. Stosując się do nich można jednak liczyć na łagodne dolegliwości.
Zespół jelita nadwrażliwego - jak często występuje?
Choć nie ma jednoznacznych danych, chociażby z tego powodu, że nie wszyscy chorzy zgłaszają się z problemem IBS do lekarzy, to według różnych szacunków częstość występowania zespołu jelita nadwrażliwego szacuje się na około 11%. Ilość ta może różnić się w zależności od kraju, a także np. w zależności od płci - blisko 2x częściej choroba dotyka kobiet niż mężczyzn.
O autorze
mgr farm. Mateusz Jabłoński
Absolwent Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego na kierunku farmacja. Od ponad 12 lat nieprzerwanie pracuje w aptece ogólnodostępnej. Od ponad 7 lat piastuje stanowiska kierownika apteki. W swojej pracy kieruje się przede wszystkim dobrem pacjenta, dlatego też stara się uzmysławiać pacjentom, jak ważna jest świadoma i przemyślana farmakoterapia.
Poza pracą w aptece współpracuje z kilkoma branżowymi serwisami farmaceutycznymi, m.in. mgr.farm, aptekarz.pl, receptura.pl, gdzie przygotowuje i publikuje artykuły o tematyce farmaceutycznej i prozdrowotnej.
W czasie wolnym ceni sobie możliwość przebywania z rodziną, a w wolnych chwilach grywa w squasha.
« wróć